مهارت‌های ارتباطی نوبت‌گیری و قطع کلام در برنامه‌های مجری‌محور سیمای جمهوری اسلامی ایران

مهم‌ترین نقش زبان، برقراری ارتباط در روابط اجتماعی و میان‌فردی است. این امر در راستای قواعد کاربردشناختی زبان قرار دارد. توانایی  کاربرد این قواعد و اصول «توانش ارتباطی» نامیده می‌شود و نقش مهمی در کیفیت ارتباطات اجتماعی انسان‌ها از لحاظ تأثیر کنش‌ها و واکنش‌های آنها در اذهان و کنش‌های کلامی و غیرکلامی مخاطبان ایفا می‌کند. مهارت‌های ارتباطی دارای انواع کلامی و غیرکلامی و مؤلفه‌های بسیاری همچون:گیرنده، فرستنده، پیام، رسانه، کانال، سروصدا یا اختلال، بازخورد و بافت است و هریک از آنها، مشمول جنبه‌های گوناگونی است. اصل نوبت‌گیری و قطع گفتار یکی از جنبه‌های مهم مهارت‌های ارتباطی است که به رعایت بسیاری از ظرایف ارتباطی وابسته است. از آنجا که نحوۀ به‌کارگیری مهارت‌های ارتباطی، به‌ویژه اصول نوبت‌گیری و قطع گفتار، با اصل ادب و نزاکت اجتماعی رابطۀ مستقیم دارد، رعایت صحیح این اصول موجب ارتباط مؤثرتر و موفق‌تر مجریان با مخاطبان و درنهایت، اثربخشی مطلوب‌تر پیام خواهد شد. این مقاله، با تأکید بر بخش‌هایی از گفتگو که کلام منتقل یا گسسته می‌شود، صدوبیست دقیقه از گفتگوهای برنامه‌های تلویزیونی شبکه‌های1، 2، 3 و 4، شامل پانزده دقیقۀ آغازین از هشت برنامه (از هر شبکه دو برنامه)، را به‌روش توصیفی- تحلیلی بررسی کرده و مهارت‌های ارتباطی مجریان سیما را با تأکید بر عناصر کلامی در اصل نوبت‌گیری و قطع کلام مورد توجه قرار داده است. یافته‌ها نشان می‌دهد عوامل بسیاری در امر نوبت‌گیری مجریان در گفتگوهای تلویزیونی مؤثر است که عبارت‌اند از: نبود هماهنگی در رعایت عناصر کلامی و غیرکلامی، تعارفات، کلمات جداکننده، پرسش‌های سرنخ‌گیر روشن‌کننده، ارائۀ اطلاعات، موضوع بحث، بازگردانی کلام، درخواست آمرانه و تردید در سخن.